O Enterro do Orgaz

O Enterro do Conde Orgaz
O Greco (Domenikos Theotokopoulos)
Manierista 1586-1588
Igrexa do santo Tomé (Toledo)
Óleo sobre tea, 4,80 x 3,60 m.

DESCRICIÓN ICONOGRÁFICA:

Este cadro está dividido en dúas grandes zonas, por lado na parte alta que se asenta sobre as nubes que constitúen o soporte dos personaxes que residen na gloria onde aparecen Cristo, a Virxe, San Xoán na entrada celeste. No movemento das nubes da parte esquerda pode identificarse a David, Moisés, Noé e, máis arriba, San Pedro coas chaves. Entre os santos da parte dereita poden recoñecerse a Filipe II e ao cardeal Tavera. Todos contemplan a presentación, ante Cristo xuíz, da alma do señor de Orgaz.

A unión e integración dos dous mundos realízase tanto ao traveso do anxo que leva entre as súas mans a alma do defunto, como polo feito de que dous personaxes celestiais se convertan en protagonistas dun acto terreal. Cada un destes espazos transcende e penetra na contraria.

ANÁLISE FORMAL E ESTÉTICO DA OBRA:

Dende o punto de vista compositivo, O Greco divide o espazo en dúas zonas, parte inferior e parte superior, a parte que reserva á segunda é superior á primeira. Ambas partes están unidas/separadas por unha zona de nubes. Un eixo vertical central, que partindo de Xesús e a traveso do anxo chega ao señor de Orgaz, divide o espazo en catro zonas. Na zona superior e entorno ao eixo de simetría, fórmase un rombo polas figuras de Xesús, a Virxe, San Xoán e o anxo. Mentres a distribución das figuras no espazo inferior está a maneira clásica, a parte superior é radicalmente distinta, con violentas diferenzas espaciais posibles

Dende o punto de vista cromático existe un predominio da cor negra e os tons fríos, que son como o fodo do cadro, sobre os que destacan as cores brancas e grises, amarelas e vermellas, ao lado dunha gama secundaria de violetas, azuis e verdes. Na zona superior, a gama cromática, os tons e matices, é moito máis variada e rica que na inferior.
A mestría do pintor pode apreciarse nos modelados das mans, a cabeza, os ollos, as carnacións, encaixes e os xestos. Outro valor importante do cadro é o movemento e o dinamismo. Na parte inferior hai un predominio do estático, fronte ao gran dinamismo que pode apreciarse na parte superior. O pintor logra establecer un equilibrio complexo e moi estudado entre os efectos estáticos e suxestións de movemento. O grupo central parece estar movéndose, ante a postura dos dous santos que, ao soster o corpo pesado do defunto, dóbranse cara el. O friso dos cabaleiros e dos curas é, polo contrario, estático.
Na zona alta hai moito movemento e dinamismo conseguido fundamentalmente a través das nubes, que se axitan e se moven coma as ondas así como das contorsións de algunhas figuras, que serve para acentuar o efecto. Pero tampouco é todo homoxéneo; contrasta a actitude contida da Virxe coa postura de San Xoán e a nube da parte esquerda, co seu movemento espiral, que descobre a David, Moisés, Noé e San Pedro. O anxo portador da alma, o anxiño da dereita, a postura de San Xoán co ademán da súa man e a postura da súa perna, son sen dubida os elementos máis dinámicos de todo o conxunto.
O alongamento das figuras foi un recurso amplamente utilizado polo pintor en todos os seus lenzos ata tal punto que este se tomou como característico da súa obra. Consiste no alongamento voluntario das formas buscando niso unha beleza das formas a través da estilización destas, existe xa que logo unha inspiración goticista, pero tamén unha intencionalidade de pór en cuestión unhas regras e modelos nacidos no Alto Renacemento. O Greco coñece a obra de Miguel Anxo tras a súa estancia en Roma, coñece aos demais manieristas, e tamén sabemos que na súa biblioteca gardábanse algúns tratados respecto diso onde anotou a súa conformidade con estes postulados.