jueves, 15 de enero de 2009

Figuras femininas dende a Prehistoria


Venus de Willendorf. Museo de Viena
A Venus de Grimaldi ou a Polichinela.





Venus de Lausel




Venus de Lespugue






As máis antigas representacións das Venus datan do Paleolítico superior e atópanse en varios puntos de Europa e Asia.
A súa área de expansión abarca unha extensa superficie comprendida de S a N entre o norte de Italia e o curso medio do Rin, e de O a E desde a zona sudoccidental francesa ata o lago Baikal.

Europa. A maioría son de vulto redondo, aínda que algunhas figuren en paredes das rocas. En xeral, as representacións do Oeste e centro de Europa redúcense a figuras femininas espidas, ás veces cun esbozo de vestimenta, como no caso da Venus de Lespugue (alta Garona), que mostra unha especie de pano debaixo das súas nádegas.
Pola contra, as de Asia e Este de Europa están frecuentemente vestidas, ou polo menos cubertas. O adorno de cabeza indícase nalgunhas ocasións, tal como sucede na
Venus de Brassempuy (Francia) e na austriaca de Willendorf; nesta última aprécianse restos de pintura. Os trazos do rostro non están marcados por regra xeral, aínda que nalgunha (Brassempuy, p. ex.), suxíranse dun modo impersonal e indefinido.
A característica das Venus paleolíticas é a acentuación dos trazos sexuais: amplas cadeiras, ventres e seos extremadamente esaxerados e nádegas avultadas. A representación dos membros superiores e inferiores ten un carácter secundario; os brazos únense polo xeral ao corpo, e os pés apenas se esbozan; á figuración das pernas case non se concede atención. As esculturas en vulto redondo están realizadas en marfil, óso ou material lítico. O seu tamaño é reducido, entre os 5 e 25 cm. aprox. As representacións femininas esculpidas nas paredes rochosas son menos abundantes e as súas características son similares ás das exentas. Entre elas, a máis famosa é a de Laussel (Dordoña), chamada Venus do Corno, por soster un corno en alto, na súa man dereita. Xunto a ela atopáronse cinco representacións de igual tipo. Na mesma rexión, e na cova da Madeleine, achouse outro relevo que representa a unha muller recostada, con amplos seos e ventre avultado. No Leste de Europa e na URSS obsérvase unha tendencia á esquematización das figuras e á abstracción dos trazos. En Ucraína descubríronse varias de formas moi esquematizadas e decoradas con geometrismos incisos. Nos numerosos achados do xacemento de Maltá, na rexión siberiana do lago Baikal, aparecen figuras con trazos bastante esquemáticos, aínda nas de máis acusado naturalismo. Nestas de tipo naturalista, o sexo indícase en varias, pero os trazos sexuais femininos esaxéranse menos que nas Venus paleolíticas do Occidente e centro de Europa. Tamén en Maltá atopáronse outras figuras, cuxos carácteres anatómicos esenciais quedan reducidos ao mínimo; falta nalgunhas a representación dos membros inferiores, e o seu pescozo é exageradamente longo, cunha tipoloxía en xeral bastante similar á do Próximo Oriente e Mediterráneo. A cronoloxía das Venus paleolíticas sitúase no auriñaciense, fóra dalgúns casos, que se atribúen ao magdaleniense. Con todo, unhas poucas localizáronse en segundos niveis arqueolóxicos auriñacienses. Segundo Leroi-Gourham, poderían datarse entre o gravetiense recente e o magdaleniense antigo. O discutido significado destas representacións femininas relaciónase coa relixión; considéranse deusas-nais, ídolos da fecundidade, protectoras do fogar e da familia, etc. Na península Ibérica, ademais dos numerosos achados entre materiais mobles, aparecen frecuentemente pintadas nas paredes dos abrigos e covas durante o período da pintura rupestre esquemática . Tipos moi esquematizados están tamén gravados nas paredes dos dolmens ou en rochas ao aire libre, por parte da área atlántica influída pola cultura de raíces orientais-mediterráneas. Un bo número das atopadas en escavacións proceden de tumbas de tipo megalítico e formaban parte dos enxovais funerarios dos homes das primeiras fases do metal.
Oriente Próximo. Desde as etapas máis antigas do Neolítico son frecuentes os achados, en xacementos do Oriente Próximo, dun tipo de figuras femininas cos mesmos trazos esenciais das Venus paleolíticas.En Exipto aparecen no badariense e aniratiense. En Mesopotamia, nos niveis prehalafienses de Hassuna, tamén nos correspondentes aos inicios do período de Hassuna do xacemento de Tell é-Sawwan, e noutros moitos xacementos. A estación de Çatal Hüyük, en Anatolia, proporcionou varias figurillas deste tipo. Unha delas, sentada nun trono, rodéase dunha figura de león a cada lado. Os seus trazos sexuais indícanse ampulosamente, as cadeiras esaxéranse en anchura, e os seos son amplos; recordan ás Venus paleolíticas no seu tipo físico, aínda que non na súa posición e circunstancias. Os xacementos do Próximo Oriente presentan, logo de comezado o Neolítico, unha ampla gama de figuras femininas co sexo indicado, e tipoloxías e posicións variadas, que orixinan as figuras esquematizadas que aos poucos se estenden por gran parte de Europa e Asia. Aparecen sentadas, recostadas e de pé, situación esta a máis xeral. Tamén varía a posición dos brazos, unhas veces caídos ao longo do corpo, outras dobrados baixo os seos ou sostendo estes, e outras dobrados sobre o peito, este caso é moi común no Exeo durante os comezos do Metal. No Bronce I mediterráneo, as formas se esquematizan con tipoloxías variadas e aprécianse nos detalles diferencias rexionais. O sexo non se indica sempre. Unhas presentan sección circular, outras elíptica e outras rectangular, case plana. O tamaño é xeralmente pequeno, aínda que algunhas exceden ao das Venus paleolíticas. Execútanse nos máis diversos materiais, como marfil, óso, lousa, mármore, alabastro, barro cocido, etc. A súa área de difusión é amplísima. Illa de Malta. apareceron gran cantidade de figuras de variada tipoloxía nesta illa. Entre elas atópanse tipos que emparentan directamente co Leste do Mediterráneo, Creta e as Cícladas (CIVILIZACIÓN EXEA). Outras, pola contra, responden ao estilo tipicamente maltés. A maioría preséntanse espidas, aínda que algunhas mostran unha saia bastante longa. Aparecen de pé, acochadas, sentadas e recostadas. Os trazos sexuais están exageradamente marcados, acusando unha forte esteatopixia. A súa anatomía é deforme, con pernas moi grosas, contorno amplísimo e seos e ventre ás veces caídos e moi avultados. A chamada Venus de Malta é un expoñente do que chegaron a ser estas figuras maltesas; atópase de pé, cun brazo sobre o peito e o outro apoiado nunha perna, e totalmente espida; non se conservan os pés nin a cabeza. Dadas as súas formas, as Venus de Malta interprétanse como expoñentes dun culto á fecundidade. O significado global de todas estas figuras femininas pospaleolíticas é o de representacións da «deusa nai», protectora da vida e xeración. As estatuas-menhires, frecuentes no Occidente de Europa, relacionáronse tamén coas representacións da deusa mediterránea. Consisten nuns bloques de pedra, de tamaño regular, nos que se esculpen só os trazos máis expresivos. A representación do rostro é, naturalmente, moi impersonal, reducíndose case á figuración dos ollos, trazo máis representativo deste complexo. Ás veces represéntanse os brazos e os seos, e certos detalles dunha vestimenta. Un reflexo destas figuriñas pospaleolíticas apréciase nas decoracións cerámicas do Bronce 1 mediterráneo, relativamente frecuentes en España.

Bibliografia
http://www.canalsocial.net/GER/ficha_GER.asp?id=8806&cat=Historia



No hay comentarios:

Publicar un comentario